Praktijkproef biologisch afbreekbare WIS in Meijepolder Laag
In de Meijepolder Laag bij Bodegraven start binnenkort de eerste praktijktoepassing van nieuwe biologisch afbreekbare drains op enkele percelen. Tot op heden bestaan waterinfiltratiesystemen (WIS) om bodemdaling in veenweiden tegen te gaan, uit kunstmatig materiaal (PP of PVC). Overigens is dat ook zo in andere gebieden waar drainage wordt toegepast. Nu is er sinds kort een alternatief voor de buizen zelf in ontwikkeling: biologisch en biologisch afbreekbaar. Acacia Water en Alldrain hebben recent het initiatief genomen voor een nieuw type volledig biologisch afbreekbare drainagebuis, inclusief omhulsel. Deskundigen van provincie, waterschappen, ‘Wageningen’, etc. doen mee aan een nieuwe Community of Practice ‘Biologisch afbreekbare WIS’ met de initiatiefnemers.
Meer info bij rienk.schaafsma@kbf.nl.
Werk in uitvoering in Meijepolder Laag
Het is zover! Afgelopen maart is bij elf boeren in de Meijepolder Laag gestart met de aanleg van een waterinfiltratiesysteem op 281 ha. Een belangrijke bodemdalingremmende maatregel die wordt gecombineerd met de herprofilering van de Dwarswetering. Door deze hoofdwatergang te herprofileren, wordt de waterberging vergoot, de opstuwing en de wateroverlast verkleind en de biodiversiteit en de waterkwaliteit verbeterd. Hierbij wordt ongeveer 2,5 km natuurvriendelijke oevers in de Dwarswetering aangelegd. Ook worden een aantal bruggen en bijbehorende landhoofden aangepast en/of verwijderd.
Technische innovatie op locatie
Om de grondwaterstanden het jaar rond op niveau te houden, is het WIS-systeem ten opzichte van eerdere projecten gericht op bodemdaling, geoptimaliseerd. Met behulp van een pompput, een drainagesysteem, zonnepanelen en een geavanceerde aansturingsapp kunnen de boeren jaar rond de grondwaterstand op hun perceel instellen. Dit zorgt voor een vermindering van de bodemdaling en draagt bij aan de CO₂ reductie. Een technisch hoogstandje, dat in deze polder wordt getest, gemonitord en eventueel doorontwikkeld wordt. Naast dit innovatieve systeem, wordt op initiatief van de deelnemers ook grote delen van de polder gescand op veeneiken die al eeuwen in de bodem zitten. Veeneiken zijn boomstronken die veel voorkomen in de veenbodems. Ze zijn soms wel duizenden jaren oud en zeer goed geconserveerd en heel hard. Daarom wordt het drainage plan aangepast op de scan en de ligging in de bodem. Zo hoeft er niet onnodig gegraven te worden in de polder en blijft het veen beter behouden.
Meten en monitoren
De komende maanden/jaren wordt WIS op alle voor WIS geschikte percelen in de Meijepolder aangelegd. Op de hoger gelegen klei rug wordt geen WIS aangelegd. Wel is er een stop tijdens het broedseizoen van de weidevogels. Het waterschap monitort de effecten op het grondwater en bodemdaling tijdens de uitvoering van het project en enkele jaren daarna. In dit project wordt specifiek onderzoek gedaan naar de extra watervraag van het infiltratiesysteem. Daarnaast gaan deelnemers met elkaar aan de slag over aanvullende maatregelen op het gebied van bemesting, beweiding en broeikasgasreductie in de eigen bedrijfsvoering.
Samenwerking en support
Het bottom-up initiatief van de agrariërs in Meijepolder Laag en de agrarische natuurvereniging de Parmey kan rekenen op support en financiële steun van de overheid. Subsidie voor deze pilot wordt grotendeels uit de impulsgelden van het Klimaatakkoord betaald. Daarnaast investeren de boeren, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, de provincie Zuid-Holland en de ANV in biodiversiteitsmaatregelen, monitoring en duurzame bedrijfsvoering.
Groen licht voor Meijepolder Laag
Tijdens het werkbezoek van minister Christianne van der Wal-Zeggelink (Natuur en Stikstof) en gedeputeerde Meindert Stolk (Landbouw) werd niet alleen geld, maar ook een compliment uitgedeeld. De bottom-up aanpak en intensieve samenwerking tussen de gebiedspartijen werd nadrukkelijk genoemd als sleutel voor succes.
De grondeigenaren en agrarische natuurvereniging de Parmey zijn de trekkers van dit polderproces. Hun initiatief en ambitie worden nu, in nauwe samenwerking met Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, gemeente Bodegraven-Reeuwijk en de provincie Zuid-Holland, vertaald naar concrete acties: met elkaar werk maken van verschillende klimaatslimme maatregelen voor de toekomst van de polder met een blijvende rol voor de landbouw.
Lees meer: Startsein voor toekomstbestendige Meijepolder Laag
Onderzoek naar effecten van WIS op biodiversiteit
Wat zijn de effecten van bodemdalingremmende maatregelen, vooral waterinfiltratiesystemen (WIS), op de biodiversiteit? Daar doet Universiteit Utrecht onderzoek naar. Annick van der Laan (assistent in opleiding en onderzoeker in het project) legt uit: “Eerst proberen we te begrijpen hoe de situatie op een perceel verandert met de verschillende maatregelen. Blijft bijvoorbeeld de nutriëntenbeschikbaarheid voor planten hetzelfde? Hoe verandert de grondwaterstand t.o.v. het maaiveld door het jaar heen bij diverse maatregelen? Wanneer we dit goed in beeld hebben kunnen we vervolgens de eventuele veranderingen in biodiversiteit die we zien beter begrijpen en hopelijk uiteindelijk ook voorspellen.”
Het onderzoek bestaat hoofdzakelijk uit een veldstudie en een experiment in de botanische tuinen van de universiteit Utrecht. In het experiment in de botanische tuinen (afbeelding 1) worden 100 veenkernen van 80cm hoog en 20cm diameter blootgesteld aan verschillende waterstanden, waterkwaliteiten en nutriënten toevoegingen. Vervolgens wordt het effect op de nutriëntenbeschikbaarheid en op de vegetatie gemeten. In mei 2022 zullen de veenkernen helemaal uit elkaar gehaald worden en wordt de bodem ook bestudeerd.
De veldstudie bestaat uit het monitoren van de biodiversiteit op 46 percelen verspreid over 6 polders in het westelijk veenweidegebied. Deze percelen verschillen van elkaar in grondwaterstand en vaak ook agrarisch beheer. Er wordt in het veld van alles gemeten: zo wordt de vegetatiesamenstelling gemonitord, worden er metingen gedaan aan vliegende en kruipende insecten en worden regenwormen geteld en op soort gebracht. Ook zullen er komend seizoen dag- en nachtvlinders en libellen gemonitord worden. De veldstudie is begonnen in mei 2021 en loopt nog tot februari 2023.
De eerste resultaten kunnen komend najaar (2022) verwacht worden en zullen t.z.t. ook via Klimaatslim Boeren op Veen gedeeld worden.
De proefopzet in de botanische tuinen van de Universiteit Utrecht. De ballen gaan de algengroei tegen en door middel van de spuiten kunnen de onderzoekers poriewater monsters
Meer biodiversiteit en schoner water in de polders
Veel boeren in klimaatslimme polders beperken zich niet tot alleen WIS maar kijken naar meer maatregelen om bij te dragen meer biodiversiteit.
In Polder De Ronde Hoep worden maatregelen voorbereid om de waterpeil en kwaliteit in het vogelreservaat te gaan verbeteren. In de zomer staat het waterpeil in het weidevogelreservaat lager dan in de omliggende landbouwgronden. Dat is niet goed voor de waterkwaliteit en biodiversiteit en ook de bodemdaling. Daarom zal in de zomer het slootwaterpeil van landbouwgronden gekoppeld worden aan de peilen in het reservaatsgebied. In het midden van de polder ligt een groot natuurgebied van 160 ha van Landschaps Noord-Holland. In deze polder is gestart met Aanvalsplan Grutto. Verschillende boeren gaan zich extra inspannen voor weidevogelvriendelijk beheer of breiden de bestaande maatregelen uit. Bij de Polder in de Vlist lopen pilots met drukdrainage en weidevogelbeheer.
Ook in de polder Lange Weide bij Driebruggen (waar de aanleg van waterinfiltratie één van de eerste polderbrede projecten was) wordt hard gewerkt aan verbetering van de biodiversiteit en waterkwaliteit, o.a. door de aanleg van een aantal kilometers natuurvriendelijke vooroevers. Hierdoor zijn de kopse kanten van de weilanden duurzaam beschermd tegen verdere afkalving . In deze vooroevers is de stroomsnelheid van het slootwater verlaagd, waardoor er meer verschillende soorten planten kunnen ontwikkelen. Ook zijn er waterplanten uitgezet om dit proces te versnellen.
Ook in Meijpolder Laag zullen natuurvriendelijke oevers worden aangelegd.
Pilot Meije laag: excursie naar Spengen op 24 september 2020
Om toch eens in de praktijk te kijken hoe allerlei druksystemen werken, toog een groep van ca. 12 boeren uit Bodegraven e.o. richting Spengen. In Spengen worden verschillende systemen getest. Op het eerste adres was een systeem te zien op netstroom, op het tweede adres op zonne-energie en op het derde adres op windenergie. Enthousiast vertelden de boeren uit Spengen over hun systeem, vaak ook deels door henzelf uitgedacht en vooral vaak door hen geoptimaliseerd.
Zo werd een gevoelig vlottertje toch vervangen door een iets minder nauwkeurig exemplaar, waardoor dit systeem minder storingsgevoelig werd. Een digitale presentatie van deze systemen kan via deze link worden ingezien.
Op alle locaties zijn meetpunten aanwezig. Door verschillende metingen bij elkaar te voegen wordt inzichtelijker wat de effecten zijn van waterinfiltratiesystemen. Zo blijft Spengen een mooi leerproces voor andere initiatieven, want nog niet alle resultaat van metingen is al te verklaren. Het is nu aan de groep boeren uit Bodegraven e.o. om te bekijken welk systeem/of combinatie van systemen mogelijk op hun bedrijf zou gaan passen.
Deelnemers bodemdaling remmende projecten wisselen ervaringen uit
Zes deelnemende polders, bron: HDSR
Op 3 oktober 2019 organiseerde Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden een informele bijeenkomst voor alle deelnemers aan projecten die de bodemdaling remmen in Kamerik. Het doel was om elkaar te ontmoeten en ervaringen te delen tijdens een barbecue. Ook konden de aanwezigen uit de zes deelnemende polders meer leren van elkaar tijdens drie kennissessies.
Hoogheemraad Bert de Groot van het waterschap sprak zijn waardering uit voor het enthousiasme en de daadkracht waarmee de deelnemers aan de slag zijn gegaan om de bodemdaling in het veenweidegebied te remmen. Tijdens zijn welkomstwoord lichtte hij kort de verschillende stadia van de zes polderprojecten toe. Aanvullend maakte een deelnemer uit de betreffende polder kort een statement.
Er waren zo’n 70 mensen aanwezig, niet alleen boeren die deelnemen aan de diverse projecten, maar ook projectadviseurs.
Boeren bevragen boeren
De ervaring en de kennis die tot nu toe is opgedaan in de projecten verschilt per polder en is uniek. Tijdens de drie kennissessies over de polders Spengen en Lange Weide konden de aanwezigen hier dieper op ingaan. Dat gebeurde aan de hand van het gezamenlijke verhaal van een waterschapper en een of meerdere deelnemer(s). Zo was er ruim de tijd voor de deelnemers om hun ervaringen en kennis te delen, van elkaar te leren en elkaar te inspireren. De presentaties zijn te vinden via onderstaande links:
- Eerste ervaringen met drukdrainage in Spengen
- Zoektocht naar een optimaal dynamisch peil in Lange Weide
- Innovaties in Spengen
Ervaringen tot nu toe
bron: HDSR
Polder Spengen heeft inmiddels drie jaar ervaring met drukdrainage. In Lange Weide is 85% van de onderwaterdrainage aangelegd. In de Meijepolder Laag, Portengen en Kortrijk en een aantal polders bij de Vlist zijn ook plannen gemaakt om polderbreed aan de bodemdaling te remmen. Ook zijn er mensen aan de slag gegaan via de Subsidieregeling Regionaal Partnerschap voor water en bodem en de regeling van de provincie Utrecht (Zegveld).
Intentieovereenkomst Bodegraven Noord ondertekend
Giezeman, van Niekerk, de Jong en Smits
Klimaatslim boeren in Bodegraven Noord Meijepolder-laag
In de Meijepolder Laag slaan twaalf grondeigenaren de handen ineen om de veenweidepolder klimaatbestendig te maken. De onderwaterdrainage (bijna 300 hectare) helpt om de bodemdaling te remmen. Nieuwe natuurvriendelijke oevers zorgen voor meer biodiversiteit en de sloop van oude landhoofden en bruggen bevordert de aan- en afvoer van water, waardoor wateroverlast vermindert. De plannen zijn vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst en een intentieovereenkomst die maandag 13 mei 2019 zijn ondertekend. De ondertekening vond plaats op de Hollandse Boerderij in de Meije, tevens één van de deelnemers aan dit project.
Intentie- en samenwerkingsovereenkomst
De intentieovereenkomst is ondertekend door de stichting Rijn en Gouwe Wiericke, de gemeente Bodegraven-Reeuwijk en Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden. De insteek is om gezamenlijk maatregelen te nemen die de bodemdaling remmen, de (ecologische) waterkwaliteit verbeteren, de uitstoot van broeikasgassen beperken en de wateroverlast verminderen. De deelnemende grondeigenaren hebben hiervoor een samenwerkingsovereenkomst ondertekend. Het collectief Rijn & Gouwe Wiericke heeft het polderproces begeleid om tot dit resultaat te komen. De stichting vraagt voor de klimaat-slimme boeren subsidie aan bij de EU en de provincie Zuid-Holland om de maatregelen te financieren.
Tegengaan bodemdaling en CO2-uitstoot
De Meijepolder Laag kampt, net als andere veenweidegebieden in West-Nederland, met bodemdaling. In deze polder bedraagt deze 5 tot 7 mm per jaar. Veen dat uitdroogt oxideert en daalt. Hierdoor kunnen nutriënten uitspoelen richting het oppervlaktewater. Door de aanleg van onderwaterdrainage wordt in droge tijden water in de bodem geïnfiltreerd, waardoor het huidige tempo van bodemdaling met 30% tot 50% wordt geremd. Bijkomend voordeel is dat de uitstoot van CO2 daalt en de waterkwaliteit verbetert, omdat er minder nutriënten uitspoelen naar de sloot.
Versterken biodiversiteit met natuurvriendelijke oevers
Nieuwe natuurvriendelijke oevers in de polder verbeteren de ecologie van het watersysteem, zorgen voor extra ‘natuur-habitat’ en verbeteren de kwaliteit van de natuur. Dat is belangrijk voor de naastgelegen natuurgebieden Nieuwkoopse plassen en De Haeck, die onderdeel zijn van het NatuurNetwerkNederland (NNN). Binnen dit project wordt vier km natuurvriendelijke oevers aangelegd.
Verwijderen bruggen in Dwarswetering verminderen wateroverlast
Circa 11 bruggen en landhoofden in de Dwarswetering zorgen voor een vernauwing van de wetering en opstuwing van het water. Bij pittige buien zorgen al deze vernauwingen voor wateroverlast in de polder. Door ze te verwijderen, verbetert de aan- en afvoer van water en kunnen we problemen met wateroverlast voorkomen.
Belangrijke stap naar verduurzaming
Quote collectief: ‘Vanaf het besluit om polderbreed percelen te voorzien van drainage om zo de bodemdaling te remmen is er volop energie gestoken in deze aanvraag, en dat slechts binnen enkele weken. Fijn dat vanuit diverse hoeken constructief werd meegedacht. Het mooie van deze aanvraag is dat hiermee verbindingen worden gelegd met diverse opgaven in het gebied. Via het collectief Rijn & Gouwe Wiericke wordt aanvullend aan deze opgaven agrarisch natuurbeheer afgesloten met de grondeigenaren’.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met M. Vergeer van het Collectief Rijn & Gouwe Wiericke, e-mail info@rijnengouwewiericke.nl
