Innovatieprogramma Veen stuurde een nieuwsbrief met daarin een aantal interessante onderwerpen.
Klik hier voor de volledige nieuwsbrief.
Op maandag 25 november kwamen er zo’n 15 wetenschappers langs op het melkveebedrijf van Arjan van Diemen. Doel is om hier de komende vier jaar de effecten van onderwaterdrainage op de broeikasgasemissies uit veen te meten. De wetenschappers van verschillende Nederlandse universiteiten en onderzoeksinstituten kwamen bijeen om afspraken te maken over de start van dit onderzoek en met elkaar af te stemmen waar welke apparatuur komt te staan.
STOWA, het kenniscentrum van de Nederlandse waterschappen, is namens de overheid opdrachtgever voor het opzetten en uitvoeren van het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden. Doel is het in kaart brengen van de effecten van maatregelen, waaronder onderwaterdrainage en lisdodde-teelt, op die broeikasgasemissies en op bodemdaling. De effecten van onderwaterdrainage zullen op vijf locaties in Nederland worden gemeten: Aldeboarn (Friesland), Assendelft (Noord-Holland), Rouveen (Overijssel), Zegveld (Utrecht) en langs de Vlist (Zuid-Holland). Door het kiezen van deze locaties is er spreiding van verschillende veentypes en klei-dek diktes. Dit draagt bij aan het verbeteren van de voorspellingen van de emissies onder verschillende omstandigheden en bij verschillende maatregelen.
Het vakblad H2O, uitgegeven door KNW (Koninklijk Nederlands Waternetwerk) bericht op 16 december over het dynamisch peilbeheer in Lange Weide.
De aanleg van onderwaterdrainage in de polder Lange Weide is voltooid. Met 310 hectare in een peilgebied is dit de grootste onderwaterdrainage pilot in Nederland. Met de drainage zou de bodemdaling afgeremd moeten worden. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden gaat het peilbeheer samen regelen met de boeren in de polder en Staatsbosbeheer.
In de polder Lange Weide nabij de Zuid-Hollandse plaats Driebruggen is de afgelopen anderhalf jaar 450 kilometer aan onderwaterdrainage aangelegd. In totaal betreft het 310 hectare, 200 percelen en 28 landeigenaren. Het water wordt via de drains vanuit de sloten in het veen geïnfiltreerd. Zo kan ‘s zomers de grondwaterstand worden verhoogd.
“In dit gebied kampen we met bodemdaling”, zegt Chris van Naarden, projectleider bij waterschap De Stichtse Rijnlanden. “De Lange Weide is interessant vanwege de grote schaal waarop onderwaterdrainage wordt toegepast, maar zeker ook omdat we samen met Staatsbosbeheer en de agrariërs het peilbeheer dynamisch gaan vormgeven”.
De Stichtse Rijnlanden zal sturen op een grondwaterstand van 40 centimeter onder de maaistand. Dat is volgens Van Naarden net genoeg voor de boeren om genoeg draagkracht voor koeien en machines te houden. “We zoeken de combinatie tussen veenbehoud en de belangen van de melkveehouders. Grondwaterstanden kunnen we als waterschap zelf beoordelen, maar voor de draagkracht hebben we de medewerking van de agrariërs nodig. Daarom hebben we een whatsappgroep opgezet zodat we steeds in contact blijven en dynamisch de juiste grondwaterstand kunnen bepalen”.
De komende vier jaar zal de pilot in de Lange Weide nog intensief gemonitord worden vanuit het waterschap. Van Naarden hoopt dat in deze periode verschillende soorten weer voorbij zullen komen. “Een representatieve afwisseling van warme en koude periodes geeft natuurlijk een completer beeld van de effecten van onderwaterdrainage. Maar los van de precieze weersomstandigheden hoop ik vooral dat de onderwaterdrainage en het peilbeheer er samen voor zorgen dat de bodemdaling afneemt”.
Zes deelnemende polders, bron: HDSR
Op 3 oktober 2019 organiseerde Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden een informele bijeenkomst voor alle deelnemers aan projecten die de bodemdaling remmen in Kamerik. Het doel was om elkaar te ontmoeten en ervaringen te delen tijdens een barbecue. Ook konden de aanwezigen uit de zes deelnemende polders meer leren van elkaar tijdens drie kennissessies.
Hoogheemraad Bert de Groot van het waterschap sprak zijn waardering uit voor het enthousiasme en de daadkracht waarmee de deelnemers aan de slag zijn gegaan om de bodemdaling in het veenweidegebied te remmen. Tijdens zijn welkomstwoord lichtte hij kort de verschillende stadia van de zes polderprojecten toe. Aanvullend maakte een deelnemer uit de betreffende polder kort een statement.
Er waren zo’n 70 mensen aanwezig, niet alleen boeren die deelnemen aan de diverse projecten, maar ook projectadviseurs.
De ervaring en de kennis die tot nu toe is opgedaan in de projecten verschilt per polder en is uniek. Tijdens de drie kennissessies over de polders Spengen en Lange Weide konden de aanwezigen hier dieper op ingaan. Dat gebeurde aan de hand van het gezamenlijke verhaal van een waterschapper en een of meerdere deelnemer(s). Zo was er ruim de tijd voor de deelnemers om hun ervaringen en kennis te delen, van elkaar te leren en elkaar te inspireren. De presentaties zijn te vinden via onderstaande links:
bron: HDSR
Polder Spengen heeft inmiddels drie jaar ervaring met drukdrainage. In Lange Weide is 85% van de onderwaterdrainage aangelegd. In de Meijepolder Laag, Portengen en Kortrijk en een aantal polders bij de Vlist zijn ook plannen gemaakt om polderbreed aan de bodemdaling te remmen. Ook zijn er mensen aan de slag gegaan via de Subsidieregeling Regionaal Partnerschap voor water en bodem en de regeling van de provincie Utrecht (Zegveld).
Bron: HDSR
Onlangs is er weer een mijlpaal bereikt bij de bedrijvenproef Sturen met grondwater in Spengen. Agrariër Klaas Hoogendoorn is de laatste deelnemer van de proef die zijn onderwaterdrainage heeft uitgebreid met drukdrainage. Bijzonder is dat zijn systemen draaien op zonne-energie. Het was een hele zoektocht om dit innovatieve systeem op zonne-energie ook echt in de praktijk te brengen.
Vanaf 2018 draaien in Spengen al elf drukdrainages op netstroom, één drukdrainage op windenergie en nu nog eens twee op zonne-energie. Met drukdrainage wordt actief water in of uit een ton gepompt. Op deze ton is de onderwaterdrainage aangesloten. Dat is een stelsel van ondergrondse buizen in het land waar water in zit. Door met de waterhoogte in de ton te variëren loopt het water in droge perioden vanuit de ton via de buizen de bodem in en in natte perioden omgekeerd. Op deze manier wordt de veenbodem, die te vergelijken is met een spons, vochtig gehouden om de bodemdaling te remmen.
Hoogendoorn: ”Ik ben begonnen met onderwaterdrainage. Dan staan de buizen rechtstreeks in verbinding met de sloot. Dit werkt al boven mijn verwachting. De veenbodem van mijn land blijft nu vochtig. Met de uitbreiding naar een drukdrainagesysteem hoop ik nog gerichter de grondwaterstand te kunnen sturen. De zonnepanelen zijn zelfs gekoppeld aan een accu. Dat is geen overbodige luxe: na de extreem droge zomer van 2018 bleek uit de meetgegevens van het waterschap dat de pompen zelfs ’s nachts moesten draaien. Op één perceel met onderwaterdrainage werk ik voorlopig nog niet met drukdrainage. Zo kunnen we straks mooi de effecten van onderwaterdrainage én drukdrainage vergelijken”.
‘In deze proef werken zeven boeren en het waterschap al een paar jaar nauw samen. “Ook nu hebben we samen naar een geschikt zonnesysteem gezocht”, aldus projectleider Annette van Schie van het waterschap. Hoogendoorn bevestigt dat: ”Voor mij is het belangrijk dat het werkbaar moet zijn. Ik hoef nu maar één knopje om te draaien en het systeem pompt in droge periode water uit de sloot in de ton. In natte perioden zet ik de knop om, zodat het water uit de ton in de sloot wordt gepompt. Een goede timing is wel van belang. Dat ga ik ervaren, want dat hoort bij een innovatieve proef”, aldus Hoogendoorn.
Meer informatie over de bedrijvenproef in Spengen is te vinden via deze link.
In het Innovatie Programma Veen (IPV) wordt ook gewerkt met drukdrainage op de percelen van Elmer Kramer in Assendelft. Het laatste nieuws over deze pilot is te lezen via deze link.
In totaal zijn er zes pilots in Nederland gestart om de impact van drukdrainage te kunnen meten.
De provincie Utrecht bericht over het succes verhaal van het lisdodde experiment bij Vinkeveen in Nature Today op 31 augustus 2019.
De provincie Utrecht experimenteert in Marickenland bij Vinkeveen (gemeente de Ronde Venen) sinds half juli met lisdodde. Op een gebied van zes hectare wordt onderzocht hoe deze ‘rietsigaar’ in dit veengebied het best groeit. In de zompige delen die half of net niet onder water staan, groeit de lisdodde goed. Verrassend is de explosieve groei van het aantal weidevogels in dit gebied.
Ecoloog Coen Knotters gaat in opdracht van de provincie regelmatig een kijkje nemen bij de lisdoddepilot om de ecologische waarden van het gebied in de gaten te houden. “Nadat de lisdodden zijn geplant in wat eens vochtige landbouwgrond was, is het waterpeil verhoogd. Dat doen we omdat het gras in dat gebied dan afsterft en de lisdodde zo een kans krijgt om te groeien. De lisdodde houdt namelijk juist van natte voeten. Zo’n verandering in de waterhuishouding doet natuurlijk altijd iets met de natuur in het gebied, maar het is verbazingwekkend hoe hier in zo’n korte tijd een stukje nieuwe natuur zich ontwikkelt. In een maand tijd zijn een paar percelen eentonig weidegebied veranderd in een eldorado voor steltlopers. En ik heb er zeker 250 watersnippen gezien, bokjes (een kleine variant van de watersnip met een voorkeur voor drassige graslanden), tureluurs, grutto’s, witgatjes, groenpootruiters en nu ook een zwarte ruiter. Deze telling geeft goede hoop voor de toekomst!”
Wanneer de pilot van zes hectare slaagt, wordt een grotere proef gestart op vijftig hectare in Marickenland. Er wordt juist met lisdodde geëxperimenteerd omdat deze plant kan helpen om bodemdaling terug te dringen. De plant groeit deels onder water. Er komt dan geen zuurstof bij het veen in de bodem, waardoor die minder zal inklinken. Daarnaast onttrekt lisdodde (kunstmatige) voedingsstoffen uit de bodem die de balans in de bodem verstoren, draagt het gewas bij aan een betere waterkwaliteit en kan de teelt van lisdodde mogelijk een extra inkomstenbron bieden voor de agrariërs in dit gebied.
De proef met lisdodde is onderdeel van een groot natuurontwikkelingsproject. In Marickenland wordt de komende jaren weidegrond omgevormd tot rietland, nat grasland en bloemrijk grasland. Het gebied sluit aan op de aangrenzende natuurgebieden in het Natuurnetwerk Nederland. Het wordt een belangrijke schakel voor vele planten- en diersoorten die het goed doen in natte natuur.
Meer informatie over de natuurontwikkeling in Marickenland en een blog over de lisdoddepilot is te vinden via deze link.
Foto’s: Rik Kruit, Saxifraga; Coen Knotters
Tijdens de 14de uitzending van de “Keuken van Utrecht” heeft Henk Jan Soede een interview afgegeven bij de aanleg van OWD op de percelen van de familie Janmaat in Kamerik. Hieronder staat het deel van het programma wat alleen over dit project gaat. Met dank aan Bernd Kruyt (DutchUncle.tv).
Op 28 juni 2019 is in de Nieuwe Oogst een artikel verschenen van Koen van Wijk. Hierin wordt beschreven hoe het aanbrengen van een laagje klei op veengrond de bodem stabieler maakt:
Een half jaar na het aanbrengen van een laagje klei op de veengrond van Marinus de Vries zagen belangstellenden donderdagmiddag hoe dit heeft uitgepakt. De pilot ‘Klei in veen’ bij de melkveehouder in Stolwijk heeft al veel nieuwe kennis opgeleverd.
De pilot ‘Klei in veen’ is gestart met als doel de veenbodem stabieler te maken en dus beter bestand tegen bodemdaling. De techniek is mogelijk een oplossing voor dit probleem. In de pilot zijn 24 proefveldjes van 1 vierkante meter aangelegd waar verschillende hoeveelheden en soorten klei zijn aangebracht, zodat het effect van veel of weinig klei kon worden gemeten.
‘We hebben nu bodemmonsters genomen die we de komende weken onderzoeken in het laboratorium. Door het meten van de vrijkomende CO2 uit de monsters kunnen we zien in hoeverre de veenafbraak is verminderd. We zien nu al dat het effect per kleisoort verschilt.’
De pilot is een onderdeel van de Proeftuin Krimpenerwaard en wordt uitgevoerd door het Louis Bolk Instituut, Marinus de Vries en Loonbedrijf De Vries in Stolwijk.
foto: HDSR
Janneke Pauwels (Deltares) spreekt haar zorgen uit: “Verminderen maaivelddaling met onderwaterdrainage vraagt wel om extra water”
Op 24 juni 2019 verscheen in het vakblad H2O een artikel over de hoeveelheid extra water die nodig is om de veenweides te vochtig te houden en het pleidooi om over een langere periode metingen te verrichten. Het artikel bericht over onderzoek uitgevoerd door de WUR en Deltares en is te lezen via deze link.
Bodemdaling in veenweidegebieden is een serieus probleem. Foto WUR
Bodemdaling is in een flink deel van Nederland een serieus probleem aan het worden. Dat geldt zeker voor de veengronden. Onderwaterdrainage geldt als een instrument om de maaivelddaling in het Nederlandse veenweidegebied te verminderen. In tijden van droogte vraagt onderwaterdrainage echter wel extra water. Deltares en de WUR kwantificeerden deze gestegen watervraag en komen met het advies om langjarige metingen te doen.
Het onderzoek van Deltares en Wageningen Universiteit en Research toetst de regionale toename van de watervraag voor onderwaterdrainage voor West-Nederland. Daarbij is de kennis uit lokale proefprojecten vertaald naar scenario’s voor het landelijk hydrologisch model (LHM).
“Onderwaterdrainage wordt gezien als één van de mogelijkheden om de maaivelddaling in het Nederlandse veenweidegebied te verminderen. Dat vraagt wel extra water”, vertelt Janneke Pouwels. Zij is onderzoeker bodem & grondwater bij Deltares en was een van de onderzoekers. “Maar de West-Nederlandse waterschappen vonden het nu tijd om die extra watervraag te kwantificeren. Want alleen als je de watervraag kent, kun je deze vorm van drainage echt op zijn merites beoordelen.”
Kamerik – Afgelopen maandag 17 juni zijn er opnames gemaakt bij de familie Janmaat te Kamerik voor aflevering 14 van het programma de Keuken van Utrecht.
Er wordt aandacht besteed aan het aanleggen van onderwater drainage (OWD) om de grondwaterspiegel onder het weiland zowel in de zomer als in de winter optimaal te houden en op die manier inklinking van veen tegen te gaan. Zonder de optimale sturing van het grondwaterpeil door zowel drainage als infiltratie kan de bodem tot 1 cm per jaar dalen waarbij tot 20 ton CO2 per ha/jaar kan vrijkomen. OWD is een van de speerpunten in het initiatief Klimaat Slim Boeren op Veen (KSBoV). Bij dit initiatief worden behalve deze CO2 remmende maatregel ook aandacht besteed aan bijvoorbeeld de aanplant van natte teelten zoals de lisdodde.
KSBoV is een samenwerking tussen twee Agrarische Collectieven (Rijn, Vecht en Venen & Rijn, Gouwe en Wiericke en het Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden. De aanleiding voor het interview was op aangeven van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) wat een initiatief is van LTO Nederland aangestuurd door de Rijksoverheid.
In het programma op RTV Utrecht legt Henk Jan Soede, lid van de Stuurgroep KSBoV uit hoe OWD werkt en wat de positieve effecten zijn voor klimaat, milieu en het boerenland. De uitvoerende partij, Barth Drainage, komt ook nog even aan het woord en is het aanleggen van de drainagebuizen goed te zien.
Het programma wordt op 1 juli vanaf 12.20 uur elk uur uitgezonden op RTV Utrecht uitgezonden en kan teruggekeken worden via Keuken van Utrecht.
Foto: W.Asyee
