STOWA: Startoverleg broeikasmetingen Vlist

Op maandag 25 november kwamen er zo’n 15 wetenschappers langs op het melkveebedrijf van Arjan van Diemen. Doel is om hier de komende vier jaar de effecten van onderwaterdrainage op de broeikasgasemissies uit veen te meten. De wetenschappers van verschillende Nederlandse universiteiten en onderzoeksinstituten kwamen bijeen om afspraken te maken over de start van dit onderzoek en met elkaar af te stemmen waar welke apparatuur komt te staan.

STOWA, het kenniscentrum van de Nederlandse waterschappen, is namens de overheid opdrachtgever voor het opzetten en uitvoeren van het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden. Doel is het in kaart brengen van de effecten van maatregelen, waaronder onderwaterdrainage en lisdodde-teelt, op die broeikasgasemissies en op bodemdaling. De effecten van onderwaterdrainage zullen op vijf locaties in Nederland worden gemeten: Aldeboarn (Friesland), Assendelft (Noord-Holland), Rouveen (Overijssel), Zegveld (Utrecht) en langs de Vlist (Zuid-Holland). Door het kiezen van deze locaties is er spreiding van verschillende veentypes en klei-dek diktes. Dit draagt bij aan het verbeteren van de voorspellingen van de emissies onder verschillende omstandigheden en bij verschillende maatregelen.

Lange Weide in het nieuws bij KNW

Het vakblad H2O, uitgegeven door KNW (Koninklijk Nederlands Waternetwerk) bericht op 16 december over het dynamisch peilbeheer in Lange Weide.

Dynamisch peilbeheer bij grootste onderwaterdrainage pilot van Nederland

De aanleg van onderwaterdrainage in de polder Lange Weide is voltooid. Met 310 hectare in een peilgebied is dit de grootste onderwaterdrainage pilot in Nederland. Met de drainage zou de bodemdaling afgeremd moeten worden. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden gaat het peilbeheer samen regelen met de boeren in de polder en Staatsbosbeheer.

In de polder Lange Weide nabij de Zuid-Hollandse plaats Driebruggen is de afgelopen anderhalf jaar 450 kilometer aan onderwaterdrainage aangelegd. In totaal betreft het 310 hectare, 200 percelen en 28 landeigenaren. Het water wordt via de drains vanuit de sloten in het veen geïnfiltreerd. Zo kan ‘s zomers de grondwaterstand worden verhoogd.

“In dit gebied kampen we met bodemdaling”, zegt Chris van Naarden, projectleider bij waterschap De Stichtse Rijnlanden. “De Lange Weide is interessant vanwege de grote schaal waarop onderwaterdrainage wordt toegepast, maar zeker ook omdat we samen met Staatsbosbeheer en de agrariërs het peilbeheer dynamisch gaan vormgeven”.

Whatsappgroep

De Stichtse Rijnlanden zal sturen op een grondwaterstand van 40 centimeter onder de maaistand. Dat is volgens Van Naarden net genoeg voor de boeren om genoeg draagkracht voor koeien en machines te houden. “We zoeken de combinatie tussen veenbehoud en de belangen van de melkveehouders. Grondwaterstanden kunnen we als waterschap zelf beoordelen, maar voor de draagkracht hebben we de medewerking van de agrariërs nodig. Daarom hebben we een whatsappgroep opgezet zodat we steeds in contact blijven en dynamisch de juiste grondwaterstand kunnen bepalen”.

Bodemdaling

De komende vier jaar zal de pilot in de Lange Weide nog intensief gemonitord worden vanuit het waterschap. Van Naarden hoopt dat in deze periode verschillende soorten weer voorbij zullen komen. “Een representatieve afwisseling van warme en koude periodes geeft natuurlijk een completer beeld van de effecten van onderwaterdrainage. Maar los van de precieze weersomstandigheden hoop ik vooral dat de onderwaterdrainage en het peilbeheer er samen voor zorgen dat de bodemdaling afneemt”.

Deelnemers bodemdaling remmende projecten wisselen ervaringen uit

Zes deelnemende polders, bron: HDSR

Op 3 oktober 2019 organiseerde Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden een informele bijeenkomst voor alle deelnemers aan projecten die de bodemdaling remmen in Kamerik. Het doel was om elkaar te ontmoeten en ervaringen te delen tijdens een barbecue. Ook konden de aanwezigen uit de zes deelnemende polders meer leren van elkaar tijdens drie kennissessies.
Hoogheemraad Bert de Groot van het waterschap sprak zijn waardering uit voor het enthousiasme en de daadkracht waarmee de deelnemers aan de slag zijn gegaan om de bodemdaling in het veenweidegebied te remmen. Tijdens zijn welkomstwoord lichtte hij kort de verschillende stadia van de zes polderprojecten toe. Aanvullend maakte een deelnemer uit de betreffende polder kort een statement.
Er waren zo’n 70 mensen aanwezig, niet alleen boeren die deelnemen aan de diverse projecten, maar ook projectadviseurs.

Boeren bevragen boeren

De ervaring en de kennis die tot nu toe is opgedaan in de projecten verschilt per polder en is uniek. Tijdens de drie kennissessies over de polders Spengen en Lange Weide konden de aanwezigen hier dieper op ingaan. Dat gebeurde aan de hand van het gezamenlijke verhaal van een waterschapper en een of meerdere deelnemer(s). Zo was er ruim de tijd voor de deelnemers om hun ervaringen en kennis te delen, van elkaar te leren en elkaar te inspireren. De presentaties zijn te vinden via onderstaande links:

Ervaringen tot nu toe

bron: HDSR

Polder Spengen heeft inmiddels drie jaar ervaring met drukdrainage. In Lange Weide is 85% van de onderwaterdrainage aangelegd. In de Meijepolder Laag, Portengen en Kortrijk en een aantal polders bij de Vlist zijn ook plannen gemaakt om polderbreed aan de bodemdaling te remmen. Ook zijn er mensen aan de slag gegaan via de Subsidieregeling Regionaal Partnerschap voor water en bodem en de regeling van de provincie Utrecht (Zegveld).

Drukdrainage op zonne-energie in Spengen

HDSR bericht over nieuwe innovatie bij de bedrijvenproef in Spengen.

Bron: HDSR

Onlangs is er weer een mijlpaal bereikt bij de bedrijvenproef Sturen met grondwater in Spengen. Agrariër Klaas Hoogendoorn is de laatste deelnemer van de proef die zijn onderwaterdrainage heeft uitgebreid met drukdrainage. Bijzonder is dat zijn systemen draaien op zonne-energie. Het was een hele zoektocht om dit innovatieve systeem op zonne-energie ook echt in de praktijk te brengen.

Werking drukdrainage

Vanaf 2018 draaien in Spengen al elf drukdrainages op netstroom, één drukdrainage op windenergie en nu nog eens twee op zonne-energie. Met drukdrainage wordt actief water in of uit een ton gepompt. Op deze ton is de onderwaterdrainage aangesloten. Dat is een stelsel van ondergrondse buizen in het land waar water in zit. Door met de waterhoogte in de ton te variëren loopt het water in droge perioden vanuit de ton via de buizen de bodem in en in natte perioden omgekeerd. Op deze manier wordt de veenbodem, die te vergelijken is met een spons, vochtig gehouden om de bodemdaling te remmen.

Enthousiaste agrariër

Hoogendoorn: ”Ik ben begonnen met onderwaterdrainage. Dan staan de buizen rechtstreeks in verbinding met de sloot. Dit werkt al boven mijn verwachting. De veenbodem van mijn land blijft nu vochtig. Met de uitbreiding naar een drukdrainagesysteem hoop ik nog gerichter de grondwaterstand te kunnen sturen. De zonnepanelen zijn zelfs gekoppeld aan een accu. Dat is geen overbodige luxe: na de extreem droge zomer van 2018 bleek uit de meetgegevens van het waterschap dat de pompen zelfs ’s nachts moesten draaien. Op één perceel met onderwaterdrainage werk ik voorlopig nog niet met drukdrainage. Zo kunnen we straks mooi de effecten van onderwaterdrainage én drukdrainage vergelijken”.

Boeren en waterschap innoveren samen

‘In deze proef werken zeven boeren en het waterschap al een paar jaar nauw samen. “Ook nu hebben we samen naar een geschikt zonnesysteem gezocht”, aldus projectleider Annette van Schie van het waterschap. Hoogendoorn bevestigt dat: ”Voor mij is het belangrijk dat het werkbaar moet zijn. Ik hoef nu maar één knopje om te draaien en het systeem pompt in droge periode water uit de sloot in de ton. In natte perioden zet ik de knop om, zodat het water uit de ton in de sloot wordt gepompt. Een goede timing is wel van belang. Dat ga ik ervaren, want dat hoort bij een innovatieve proef”, aldus Hoogendoorn.

Meer informatie over de bedrijvenproef in Spengen is te vinden via deze link.

In het Innovatie Programma Veen (IPV) wordt ook gewerkt met drukdrainage op de percelen van Elmer Kramer in Assendelft. Het laatste nieuws over deze pilot is te lezen via deze link.

In totaal zijn er zes pilots in Nederland gestart om de impact van drukdrainage te kunnen meten.

Klimaat Slim Boeren op Veen uitzending bij RTV Utrecht van 1 juli 2019

Tijdens de 14de uitzending van de “Keuken van Utrecht” heeft Henk Jan Soede een interview afgegeven bij de aanleg van OWD op de percelen van de familie Janmaat in Kamerik. Hieronder staat het deel van het programma wat alleen over dit project gaat. Met dank aan Bernd Kruyt (DutchUncle.tv).

KNW bericht in vakblad H2O: Onderwaterdrainage veenweidegebieden: minder bodemdaling, meer watervraag

Janneke Pauwels (Deltares) spreekt haar zorgen uit: “Verminderen maaivelddaling met onderwaterdrainage vraagt wel om extra water”

Op 24 juni 2019 verscheen in het vakblad H2O een artikel over de hoeveelheid extra water die nodig is om de veenweides te vochtig te houden en het pleidooi om over een langere periode metingen te verrichten. Het artikel bericht over onderzoek uitgevoerd door de WUR en Deltares en is te lezen via deze link.

Bodemdaling in veenweidegebieden is een serieus probleem. Foto WUR

Bodemdaling is in een flink deel van Nederland een serieus probleem aan het worden. Dat geldt zeker voor de veengronden. Onderwaterdrainage geldt als een instrument om de maaivelddaling in het Nederlandse veenweidegebied te verminderen. In tijden van droogte vraagt onderwaterdrainage echter wel extra water. Deltares en de WUR kwantificeerden deze gestegen watervraag en komen met het advies om langjarige metingen te doen.
Het onderzoek van Deltares en Wageningen Universiteit en Research toetst de regionale toename van de watervraag voor onderwaterdrainage voor West-Nederland. Daarbij is de kennis uit lokale proefprojecten vertaald naar scenario’s voor het landelijk hydrologisch model (LHM).
“Onderwaterdrainage wordt gezien als één van de mogelijkheden om de maaivelddaling in het Nederlandse veenweidegebied te verminderen. Dat vraagt wel extra water”, vertelt Janneke Pouwels. Zij is onderzoeker bodem & grondwater bij Deltares en was een van de onderzoekers. “Maar de West-Nederlandse waterschappen vonden het nu tijd om die extra watervraag te kwantificeren. Want alleen als je de watervraag kent, kun je deze vorm van drainage echt op zijn merites beoordelen.”

Klimaat Slimme boer is op 1 juli te zien bij RTV Utrecht

Kamerik – Afgelopen maandag 17 juni zijn er opnames gemaakt bij de familie Janmaat te Kamerik voor aflevering 14 van het programma de Keuken van Utrecht.

Er wordt aandacht besteed aan het aanleggen van onderwater drainage (OWD) om de grondwaterspiegel onder het weiland zowel in de zomer als in de winter optimaal te houden en op die manier inklinking van veen tegen te gaan. Zonder de optimale sturing van het grondwaterpeil door zowel drainage als infiltratie kan de bodem tot 1 cm per jaar dalen waarbij tot 20 ton CO2 per ha/jaar kan vrijkomen. OWD is een van de speerpunten in het initiatief Klimaat Slim Boeren op Veen (KSBoV). Bij dit initiatief worden behalve deze CO2 remmende maatregel ook aandacht besteed aan bijvoorbeeld de aanplant van natte teelten zoals de lisdodde.

KSBoV is een samenwerking tussen twee Agrarische Collectieven (Rijn, Vecht en Venen & Rijn, Gouwe en Wiericke  en het Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden. De aanleiding voor het interview was op aangeven van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) wat een initiatief is van LTO Nederland aangestuurd door de Rijksoverheid.

In het programma op RTV Utrecht legt Henk Jan Soede, lid van de Stuurgroep KSBoV uit hoe OWD werkt en wat de positieve effecten zijn voor klimaat, milieu en het boerenland. De uitvoerende partij, Barth Drainage, komt ook nog even aan het woord en is het aanleggen van de drainagebuizen goed te zien.

Het programma wordt op 1 juli vanaf 12.20 uur elk uur uitgezonden op RTV Utrecht uitgezonden en kan teruggekeken worden via Keuken van Utrecht.

Foto: W.Asyee

Intentieovereenkomst Bodegraven Noord ondertekend

Giezeman, van Niekerk, de Jong en Smits

Klimaatslim boeren in Bodegraven Noord Meijepolder-laag
In de Meijepolder Laag slaan twaalf grondeigenaren de handen ineen om de veenweidepolder klimaatbestendig te maken. De onderwaterdrainage (bijna 300 hectare) helpt om de bodemdaling te remmen. Nieuwe natuurvriendelijke oevers zorgen voor meer biodiversiteit en de sloop van oude landhoofden en bruggen bevordert de aan- en afvoer van water, waardoor wateroverlast vermindert. De plannen zijn vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst en een intentieovereenkomst die maandag 13 mei 2019 zijn ondertekend. De ondertekening vond plaats op de Hollandse Boerderij in de Meije, tevens één van de deelnemers aan dit project.

Intentie- en samenwerkingsovereenkomst
De intentieovereenkomst is ondertekend door de stichting Rijn en Gouwe Wiericke, de gemeente Bodegraven-Reeuwijk en Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden. De insteek is om gezamenlijk maatregelen te nemen die de bodemdaling remmen, de (ecologische) waterkwaliteit verbeteren, de uitstoot van broeikasgassen beperken en de wateroverlast verminderen. De deelnemende grondeigenaren hebben hiervoor een samenwerkingsovereenkomst ondertekend. Het collectief Rijn & Gouwe Wiericke heeft het polderproces begeleid om tot dit resultaat te komen. De stichting vraagt voor de klimaat-slimme boeren subsidie aan bij de EU en de provincie Zuid-Holland om de maatregelen te financieren.

Tegengaan bodemdaling en CO2-uitstoot
De Meijepolder Laag kampt, net als andere veenweidegebieden in West-Nederland, met bodemdaling. In deze polder bedraagt deze 5 tot 7 mm per jaar. Veen dat uitdroogt oxideert en daalt. Hierdoor kunnen nutriënten uitspoelen richting het oppervlaktewater. Door de aanleg van onderwaterdrainage wordt in droge tijden water in de bodem geïnfiltreerd, waardoor het huidige tempo van bodemdaling met 30% tot 50% wordt geremd. Bijkomend voordeel is dat de uitstoot van CO2 daalt en de waterkwaliteit verbetert, omdat er minder nutriënten uitspoelen naar de sloot.

Versterken biodiversiteit met natuurvriendelijke oevers
Nieuwe natuurvriendelijke oevers in de polder verbeteren de ecologie van het watersysteem, zorgen voor extra ‘natuur-habitat’ en verbeteren de kwaliteit van de natuur. Dat is belangrijk voor de naastgelegen natuurgebieden Nieuwkoopse plassen en De Haeck, die onderdeel zijn van het NatuurNetwerkNederland (NNN). Binnen dit project wordt vier km natuurvriendelijke oevers aangelegd.

Verwijderen bruggen in Dwarswetering verminderen wateroverlast
Circa 11 bruggen en landhoofden in de Dwarswetering zorgen voor een vernauwing van de wetering en opstuwing van het water. Bij pittige buien zorgen al deze vernauwingen voor wateroverlast in de polder. Door ze te verwijderen, verbetert de aan- en afvoer van water en kunnen we problemen met wateroverlast voorkomen.

Belangrijke stap naar verduurzaming
Quote collectief: ‘Vanaf het besluit om polderbreed percelen te voorzien van drainage om zo de bodemdaling te remmen is er volop energie gestoken in deze aanvraag, en dat slechts binnen enkele weken. Fijn dat vanuit diverse hoeken constructief werd meegedacht. Het mooie van deze aanvraag is dat hiermee verbindingen worden gelegd met diverse opgaven in het gebied. Via het collectief Rijn & Gouwe Wiericke wordt aanvullend aan deze opgaven agrarisch natuurbeheer afgesloten met de grondeigenaren’.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met M. Vergeer van het Collectief Rijn & Gouwe Wiericke, e-mail info@rijnengouwewiericke.nl

Aanleg onderwaterdrainage Groene Hart krijgt de vaart erin

Binnen een week tekenden zowel een groep boeren in Kockengen als rond De Vlist voor de aanleg van onderwaterdrainage. Daarmee blijkt dat er vaart komt in de strijd tegen bodemdaling in het gebied van de Stichtse Rijnlanden.

Om welke projecten gaat het?

Tien melkveehouders leggen gezamenlijk 230 hectare onderwaterdrainage aan in de polders Kortrijk en Portengen in Kockengen. Dit project hangt samen met Kockengen Waterproof, tegen wateroverlast.

In De Vlist (Krimpenerwaard en Lopikerwaard) gaat het om twintig boeren die tezamen 350 hectare aan drains willen aanleggen. Dit project hangt samen met maatregelen die de waterkwaliteit verbeteren en de melkveehouderij moeten verduurzamen.

Zijn de projecten vergelijkbaar?

Ja, in beide gevallen gaat het om de strijd tegen bodemdaling in het kader van het programma Klimaatslim boeren op veen.

Ook worden beide projecten van onderaf gedragen door de boeren in het gebied, samen met en begeleid door partijen als agrarische natuurverenigingen, het gebiedscollectief, de gemeente en het waterschap.

In elk project zorgen de provincies (Zuid-Holland en Utrecht) voor een deel van de financiering.

Zijn er ook verschillen?

Ja, in De Vlist worden ook twee studiegroepen Adaptieve Kringlooplandbouw verbonden aan het project, gericht op een duurzamere bedrijfsvoering bij de deelnemers.

Ook wordt bij vier deelnemers drukdrainage aangelegd, net als bij de proef Sturen met Grondwater in Spengen. In Kockengen gaat het om gewone onderwaterdrainage in twee peilvakken, die door het waterschap worden bestuurd via het winter- en zomerpeil.

Is het toeval, twee projecten in dit gebied?

Nee. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden timmert al langer aan de weg met het faciliteren van onderwaterdrainage en heeft recent veel ervaring opgedaan met de projecten Spengen en Lange Weide.

De ervaringen in Lange Weide leveren technische verbeteringen op bij de aanleg van de drains, waar de nieuwe projecten van profiteren. In Spengen worden lessen getrokken uit het zelf sturen met waterpeil door de boeren.

Ook helpen de bestaande voorbeelden andere groepen boeren over de streep. Er zitten nog meer bodemdalingsprojecten in de pijplijn in dit waterschap.

Zijn er nog bijzonderheden?

De boeren gaan ook experimenteren met biodrains die gemaakt zijn van aardappelzetmeel en vlas. Deze drains vergaan in de loop der tijd, maar moeten 25 jaar mee kunnen. In Kockengen komen per deelnemer ongeveer 2 hectare van zulke drains te liggen, die wel een stuk duurder zijn.

Bron: Nieuwe Oogst

Boeren Kockengen aan de slag met afremmen bodemdaling en CO2-emissie

Tien melkveehouders in de omgeving van Kockengen hebben donderdag 7 februari een intentieovereenkomst ondertekend waarmee ze aangeven dat ze samen aan de slag willen om de bodemdaling van de veengrond verder te beperken. Zij doen dat door de gezamenlijke aanleg van zogenaamde onderwaterdrainage. De boeren in de Kockengens polders Kortrijk en Portengen willen graag dat hun polders ook voor de toekomstige generaties geschikt blijven om te kunnen boeren. Daarom wordt de bodemdaling op polderniveau aangepakt. Samen leggen zij in deze polders 230 hectare aan.

De Gebiedscoöperatie Rijn, Vecht en Venen heeft het polderproces begeleid om tot dit resultaat te komen en vraagt voor deze klimaat-slimme boeren subsidie aan bij de EU en de Provincie Utrecht om de aanleg te financieren. Onderwaterdrainage is namelijk nog een redelijk nieuw fenomeen, en deze boeren werken met hun gronden mee aan een pilot waarin de effectiviteit en werking van het systeem nader wordt onderzocht. De boeren gaan ook experimenteren met zogenaamde bio-drains die gemaakt zijn van aardappelzetmeel en op den duur geen resten achterlaten in de bodem.

Het project wordt ondersteund door Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, die de polderpeilen gaat herzien om deze onderwaterdrainage zo effectief mogelijk te maken. En het waterschap zet de opgedane kennis met de lopende proeven met onderwaterdrainage in de polder Spengen en in de polder Lange Weide bij Driebruggen in.

In polders Kortrijk en Portengen zakt de venige bodem gemiddeld 1 cm per jaar. Veenafbraak en bodemdaling ontstaan door ontwatering. Onderwaterdrainage is een effectieve manier om daar wat tegen te doen. Het zorgt ervoor dat de grondwaterstand het slootpeil beter volgt. Daarvoor worden in het perceel, onder het slootwaterpeil, drains aangelegd. Bij lage grondwaterstand zorgen deze drains voor infiltratie, bij hoge grondwaterstanden voor ontwatering. De inschatting is dat deze techniek ervoor zorgt dat de bodemdaling vermindert met 30 tot 50% en daarmee ook de CO2 emissie met evenveel.

Bron: Groene Ruimte  | Gebiedscoöperatie Rijn, Vecht & Venen, 11/02/19